Giải pháp giúp cải thiện khả năng tập trung của học sinh, sinh viên

ThS. Lê Nguyễn Trung Nguyên

Trung tâm Đánh giá và Kiểm định Chất lượng Giáo dục

Viện Nghiên cứu Giáo dục

Báo cáo tập trung trình bày các giải pháp giúp cải thiện khả năng tập trung của học sinh, sinh viên Việt Nam bằng cách khẳng định lại kết luận về khả năng tập trung kém của học sinh, sinh viên Việt Nam (phân tích từ công trình nghiên cứu của Research International), từ đó nhằm chỉ ra các nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất tập trung và các giải pháp giúp tăng cường khả năng tập trung (tập trung giải quyết các nguyên nhân chủ quan).

Thực trạng về khả năng tập trung kém của giới trẻ Việt Nam

Nghiên cứu của Research International trên mẫu 3048 đối tượng từ 15 đến 22 tuổi ở 8 nước châu Á: Thái Lan, Phillipines, Trung Quốc, Đài Loan, Việt Nam, Malaysia, Hong Kong, Indonesia (công trình được nghiệm thu vào tháng 6 năng 2007) đã đưa ra được những kết luận khá thú vị. Giới trẻ Việt Nam là nước có chỉ số tập trung thấp, đứng thứ sáu trong tám nước Châu Á được nghiên cứu, chỉ hơn Indonesia và Hồng Kông. Điều đáng quan tâm là giới trẻ châu Á nói chung cho rằng những người có khả năng tập trung kém cũng thường có biểu hiện kém trong cuộc sống.

Riêng giới trẻ Việt Nam, họ tin rằng thiếu tập trung có thể tác động lớn đến sự thành công và kết quả học tập, cũng như là kết quả tốt nghiệp. Kế đến là các hoạt động giao tiếp xã hội; cũng như tin rằng thiếu tập trung có thể gây khó khăn khi thể hiện bản thân và sẽ ngăn cản họ phát huy tiềm lực và đạt được những thành công trong tương lai.

Điểm qua một vào kết luận sơ lược về nhận định của giới trẻ Việt Nam đối với việc tập trung và tầm ảnh hưởng của nó đến mức độ tự tin và sự thành công trong cuộc sống đã đặt ra vấn đề tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra các giải pháp để giúp học sinh, sinh viên tập trung tốt hơn trong học tập và nghề nghiệp. Phần nguyên nhân và giải pháp sẽ được trình bày ngay dưới đây.

Nguyên nhân học sinh, sinh viên kém tập trung trong học tập.

Trên thực tế, tất cả chúng ta đều có khả năng tập trung. Tuy nhiên, vấn đề là bộ não chúng ta chỉ có khả năng tập trung tốt trong khoảng 15 phút và bắt đầu xao lãng sau đó. Học sinh và sinh viên cũng không nằm ngoài quy luật này. Do vậy, dù một tiết học chỉ diễn ra 45 phút nhưng tình trạng học sinh mất tập trung chú ý sau 15 đến 20 phút vẫn xảy ra. Những nguyên nhân khiến học sinh và sinh viên mất tập trung có thể được tổng hợp thành hai nguyên nhân: nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan.

Môi trường học tập và cấu trúc chương trình học là hai yếu tố nếu không được xây dựng tốt sẽ là nguyên nhân gây mất tập trung cho học sinh, sinh viên. Hai yếu tố này nằm ngoài khả năng kiểm soát của học sinh, sinh viên. Môi trường học tập có thể được minh họa như không gian lớp học, tiếng ồn, hệ thống âm thanh, trang thiết bị học tập. Cấu trúc chương trình chính là việc phân bổ kiến thức và cấu trúc từng giờ học hợp lý cùng với phương pháp giảng dạy của giáo viên. Hiện tại, chương trình phân ban đang được triển khai đại trà cũng có những than phiền, đặc biệt trong vấn đề phân bổ khối lượng kiến thức và nội dung từng bài học cụ thể chưa hợp lý với đối tượng học sinh và điều kiện học tập ở Việt Nam. Vấn đề này cũng cần xem xét chặt chẽ với kết quả học tập của học sinh hiện nay và kết quả đó có mức độ tương quan như thế nào đến khả năng tập trung chú ý của học sinh trong việc học của họ.

Nguyên nhân chủ quan khiến học sinh, sinh viên kém tập trung có thể liệt kê thành bốn yếu tố: thiếu ý thức học tập; thiếu động cơ, thấy buồn chán trong học tập; thiếu phương pháp, kỹ năng học; và những nguyên nhân khác như thiếu ngủ, bị stress, mệt mỏi... Trong phạm vi bài viết này, thiếu phương pháp, kỹ năng học và những nguyên nhân khác là hai nguyên nhân sẽ được phân tích kỹ ở phần tiếp theo.

Giải pháp giúp học sinh, sinh viên phát triển khả năng tập trung

Giải pháp lâu dài, cần thời gian để rèn luyện

Đối với nguyên nhân thiếu phương pháp, kỹ năng học tập, học sinh, sinh viên cần được trang bị những kỹ thuật giúp bản thân điều khiển bộ não hoạt động hiệu quả hơn, giúp bản thân tập trung tốt hơn khi bắt đầu có hiện tượng phân tán tư tưởng. Đó là những giải pháp lâu dài cần phải được rèn luyện qua thời gian như: Rèn luyện trí não và Trang bị kỹ năng học tập.

Học sinh có thể rèn luyện trí não bằng các hoạt động như tập thể dục và có chế độ ăn uống đầy đủ. Ngoài tập thể dục để có một thân thể tráng kiện, một tinh thần minh mẫn thì dinh dưỡng cũng là yếu tố rất quan trọng để nuôi một cơ thể cũng như một bộ não khoẻ mạnh. Để rèn luyện khả năng tập trung tốt, các bài tập giữ thăng bằng là hiệu quả. Học sinh, sinh viên có thể tự tập bằng bài tập giữ thăng bằng một cây bút chì trên ngón tay trỏ hướng lên. Ngoài ra, ở trường đại học Kansas cũng đã trình bày một số kỹ thuật giúp học sinh, sinh viên tập trung tốt hơn như kỹ thuật ‘Be here now' và kỹ thuật Spider.

Kỹ thuật "Be here now", tạm dịch là "Phải tập trung", đây là kỹ thuật được sử dụng khi nhận thấy mình có dấu hiệu phân tán tư tưởng. Hãy lặp đi lặp lại "Phải tập trung", "Phải tập trung" rồi từ từ kéo sự chú ý quay về việc đang làm. Đây là một kỹ thuật không khó nhưng đòi hỏi sự kiên trì và qua thời gian, chúng ta sẽ dần nhận ra sự tiến bộ trong việc tập trung.

Kỹ thuật Spider là kỹ thuật cơ bản khác giúp phát triển khả năng tập trung. Kỹ thuật này được mô phỏng từ một thí nghiệm, đặt một âm thoa tạo rung động bên cạnh một mạng nhện. Con nhện sẽ phản ứng khi âm thoa làm rung mạng nhện, nó sẽ quay về hướng gây ra sự rung vì nghĩ rằng con mồi đang đến. Sau nhiều lần thực hiện như vậy, con nhện biết rằng không có con mồi nào cả và sẽ không quay về hướng gây rung mạng nữa. Chúng ta cũng học cách này để tập trung, tự rèn luyện đến khi nào có ai đó vào phòng hoặc tiếng động cũng không làm phân tán tư tưởng.

Ngoài ra, trang bị cho học sinh, sinh viên phương pháp học tập tốt cũng là yếu tố rất quan trọng giúp họ tập trung vào việc học. Các phương pháp học tập có thể được phân tích thành một vài kỹ năng như kỹ năng nghe giảng và ghi chép (nguyên tắc 5R), kỹ năng đọc tài liệu (phương pháp SQ3R), chuẩn bị cho kỳ thi và làm cách nào để đạt kết quả thi tốt, kỹ năng quản lý thời gian và kỹ năng tìm kiếm, quản lý và sử dụng thông tin hiệu quả. Tài liệu hướng dẫn kỹ năng học tập cho học sinh, sinh viên hiện rất được phổ biến. Tại Trung tâm Đánh giá và Kiểm định Chất lượng Giáo dục (Viện Nghiên cứu Giáo dục, Trường ĐHSP Tp. Hồ Chí Minh)  cũng đang sở hữu nhiều mẫu đánh giá giúp học sinh, sinh viên nhận biết được các kỹ năng học tập của mình và các hướng dẫn giúp họ cải thiện các kỹ năng học tập. Trong phần phụ lục của báo cáo, chúng tôi cũng giới thiệu một mẫu đánh giá kỹ năng học để tham khảo.

Giải pháp tức thời, có thể thực hiện ngay

Theo công trình nghiên cứu của Research International, giới trẻ đã phát biểu và bình chọn những giải pháp giúp tập trung có hiệu quả tức thời bao gồm ngủ đầy đủ, nghỉ giải lao, tập thể dục, massage đầu, uống nước giải khát, ăn snack, uống càfé, tắt điện thoại di động, máy nhắn tin và nhai singum. Mức độ tán thành các giải pháp được minh hoạ ở hình dưới đây.

Từ kết quả khảo sát trên cho thấy ngủ đầy đủ, nghỉ giải lao và tập thể dục là ba giải pháp được tán thành nhiều nhất ở các nước. Đối với học sinh, sinh viên Việt Nam thì thứ tự các giải pháp được sắp xếp từ cao xuống thấp như sau: ngủ đầy đủ, nghỉ giải lao, tập thể dục, massage đầu, uống nước giải khát, uống càfé, nhai singum, tắt điện thoại/ tin nhắn và cuối cùng là ăn snack.

Kết luận

Có nhiều giải pháp giúp tăng cường khả năng tập trung. Trong đó đòi hỏi học sinh, sinh viên phải rèn luyện cho mình bản lĩnh để tập trung tốt. Với khả năng tập trung đã được rèn luyện hiệu quả, việc phân tán tư tưởng sẽ được hạn chế rất nhiều. Từ đó giúp họ hoàn thành tốt công việc của mình và thành công trong tương lai. Tuy nhiên, ngoài những giải pháp cần rèn luyện thì còn nhiều giải pháp khác có giá trị tức thời giúp học sinh, sinh viên tập trung ngay khi có sự phân tán diễn ra như đã trình bày ở phần trên. Điều quan trọng ở đây mà tôi muốn nhấn mạnh đó là cần có những chương trình hành động giúp học sinh, sinh viên nhận thức được tầm quan quan trọng của khả năng tập trung và hướng dẫn họ làm cách nào tập trung tốt nhất vào việc học cũng như công việc tương lai của họ.

Nguồn : vietdaotao.com